Ərdoğanın qələbəsindən Azərbaycan da qazandı – Etibar Məmmədov
Milli İstiqlal Partiyasının lideri, siyasi ekspert Etibar Məmmədov “Həftə içi”nə növbəti müsahibəsində 28 May Müstəqillik günündə Laçın şəhərinə ilk 20 ailənin köçürülməsi ilə bağlı təəssüratlarını bölüşdü. Rəcəb Tayyib Ərdoğanın növbəti dəfə Türkiyə prezidenti seçilməsinin Türkiyənin özü, Azərbaycan və bütövlükdə regionun gələcəyinə, həmçinin Azərbaycan və Ermənistan arasındakı sülh prosesinə necə təsir göstərəcəyi və s. haqda fikirlərini açıqladı.
-Etibar bəy, mayın 28-də, Azərbaycanın Müstəqillik Günü Laçın şəhərinə ilk 20 ailə köçürüldü. Dövlət başçısı İlham Əliyev orada həmin ailələr qarşısında çıxış etdi və özü şəxsən yeni evlərin açarlarına ailə başçılarına təqdim etdi. 1988-1992-ci illərdə bir neçə dəfə Laçında olmuş və rayonun müdafiəsi üçün hansısa işlər görməyə çalışmış biri kimi sizdə hansı təəssüratlar oyandı?
-Əlbəttə, Laçın şəhərinə ilk ailələrin köçürülməsi mənim üçün də çox sevindirici oldu. Əvvəldən demişdim ki, torpaqlar işğaldan azad olunandan sonra əsas vəzifə həmin yurdların yenidən məskunladırılması, o ocaqlarda yaşamış soydaşlarımızın yenidən evlərinə qaytarılmasıdır. Çox sevindiricidir ki, indi bu proses başlayıb. Həm də keçmiş köçkünlərin ev şəraitini, yaşayış şəraitini lazımi səviyyədə qurmaq üçün tədbirlər görülür. Yeni yollar çəkilir, infrastruktur yaradılır və yaşayış evlərinin tikilməsi prosesi başlayıb. Bu, çox vacib şərtdir. Çünki işğaldan azad edilmiş Qarabağın dağlıq hissəsi və Ermənistanla- Qərbi Azərbaycanla həmsərhəd ərazilərimizin sakinlərinin öz dədə-baba yurdlarına köçürülməsi strateji cəhətdən ən böyük vəzifələdən biridir. Ona görə ki, yaşayış olmayan yerdəki torpağın azad olunmasının da əhəmiyyəti olmur. Bizim ordumuz, sərhəddə və Qarabağdakı təmas xəttində xidmət edən əsgərlərimiz bilməlidir ki, yalnız torpağı yox, onun üzərində yaşayan soydaşlarını da müdafiə edirlər. Bu da hərbçilərimizə yeni bir stimul verir. Odur ki, işğaldan azad edilmiş torpaqlarımızın məskunlaşdırılması prosesinin daha geniş bir miqyasda davam etdirilməsini arzulayıram…
-İşğaldan öncə neçə dəfə olmusuz Laçında?
-İşğaldan öncə mən Laçında 3 dəfə olmuşam. 1989-cu ildə iki dəfə Laçına səfər etmişəm. Səfərimizin məqsədi də əlimizdə olan imkanlar daxilində həmin vaxt artıq erməni terrorçularının hücumuna məruz qalan və şəhidlər verən Laçın rayonunun mümkün müdafiəsini təşkil etmək olub. 1991-ci ildə artıq Müdafiə Şurasının üzvü kimi Laçın sakinləri tərəfindən Arif Paşayevin rəhbərliyi ilə yaradılmış və qısa müddətdə ölkədə ilk nizami alaylardan birinə çevrilmiş könüllü özünümüdafiə taborunu silah-sursatla təmin etmək məqsədi ilə Laçına getmişəm. Həmin vaxt Laçın hərbi əməliyyatlar baxımından ən strateji məkan olduğu üçün orada formalaşan hərbi birləşmənin silahlandırılması qarşımızda bir vəzifə kimi dayanırdı. Bu baxımdan o dövrdə Azərbaycana gətirilən yeni silah-sursat ilk növbədə Laçına göndərilirdi… Sonuncu dəfə isə Laçında 1992-ci ilin mayında, yəni Şuşanın işğalından sonra, yenə də ərazinin müdafiəsi üçün bacardığımız işləri görmək məqsədi ilə olmuşam…
-1992-ci ilin mayında, artıq Laçının işğalına sayılı günlər qalmış sizin təxminən 150 nəfərlik könüllü tələbə dəstəsi ilə Laçına gəlib bir neçə gündən sonra oradan qayıdıb Naxçıvana, oradan da Türkiyəyə getməyinizlə bağlı bir sıra söz-söhbətlər yarandı. Çox sonralar siz buna gərəkli izahat verdiniz… Amma bu gün artıq işğaldan azad edilmiş Laçına gəlib oradan Zəngəzur yolu ilə qədim Azərbaycan torpaqlarından keçməklə Naxçıvana, oradan da Türkiyəyə yollanmaq, yəqin, sizin üçün də böyük xoşbəxtlik olar?
-Bəli, doğrudan da yeni qurulan, işğaldan azad Laçından başlanacaq belə bir səfər çox maraqlı və arzuolunan bir hadisə olardı mənim üçün… Həm də ona görə ki, Laçın strateji cəhətdən Azərbaycan üçün çox əhəmiyyətlidir. Eyni zamanda sonda işğal olunmasına rəğmən Laçın sakinləri birinci Qarabağ savaşı zamanı öz xarakterini göstərib və işğala ən ciddi müqavimət göstərən rayonlardan olub… Belə insanlarla yenidən öz yurdlarında görüşmək, əlbəttə, çox ürəkaaçan bir olay olardı…
-Ərdoğanın növbəti dəfə Türkiyə prezidenti seçilməsi, sizcə, Türkiyənin özü, Azərbaycan və bütövlükdə region üçün hansı gələcək vəd edir?
-Əvvəla, Azərbaycan üçün Ərdoğanın yenidən prezident seçilməsi çox vacib idi. Çünki Ərdoğan Azərbaycan dövləti ilə ittifaqı türk dövlətləri ilə bağlı siyasətində birinci sıraya keçirmişdi. Bu da ölkəmiz üçün çox vacibdir. Azərbaycanın başda Türkiyə olmaqla digər türk dövlətləri ilə də hərbi cəhətdən müttəfiqliyi, hərbi əməkdaşlığı çox zəruri və vacibdir. Ərdoğan Türkiyə tərəfdən bu prosesə liderlik edir… Bütün türk dövlətləri tərəfindən də o, qəbul olunur. Bütün bunlara görə Azərbaycan üçün Ərdoğanın təkrar seçilməsi çox mühüm idi… Düzdü, Türkiyənin daxilində onun siyasətindən razı olan da var, olmayan da. O da təbiidir… Ancaq əsas odur ki, Türkiyənin özü üçün də ölkənin regionda və dünyada əhəmiyyətinin yüksəlməsi, həlledici dövlətlərdən birinə çevrilməsi, xüsusən Rusiya-Ukrayna müharibəsi ilə bağlı Türkiyə üzərindən Rusiya təhlükəsinin sovuşdurulması, eyni zamanda həmin iki ölkə arasındakı münaqişədə Türkiyənin açar dövlətə çevrilməsi və s. – hamısı Ərdoğanın işinin, zəhmətinin nəticəsidir. Bunu da qiymətləndirmək lazımdır…. Azərbaycan üçün də öncə dediyim kimi, bir tərəfdən hərbi strateji müttəfiq kimi Türkiyənin rolunun artmasında Ərdoğanın xidmətləri böyükdür. Digər tərəfdən isə, ölkəmiz üçün strateji əhəmiyyəti vacib olan “Şərq-Qərb” ticarət yollarının açılması, inkişaf etdirilməsində də bu liderin yeri, işi önəmlidir. Azərbaycan da Ərdoğanın planlarında önəmli, bir nömrəli yer tutur… Seçkilərdən öncə Türkiyənin vahid bir lideri olmayan ittifaqın hakimiyyəti altına düşməsi təhlükəsi vardı. Bu, Türkiyənin özünü daxildən zəiflədəcəkdi, eyni zamanda sadaladığımız strateji planların həyata keçirilməsinə mane ola bilərdi… Yaxşı ki, bu, baş vermədi və Ərdoğanın yenidən prezident seçilməsindən Türkiyə xalqı ilə bərabər Azərbaycan da qazandı…
Bəzən də deyirlər ki, Ərdoğan diktatordu… Amma unudurlar ki, diktator olan ölkələrdə heç vaxt ikinci tur seçki keçirilmir…
-Ərdoğanın iqtidarda qalması konkret olaraq Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh yaranması prosesinə necə təsir göstərə bilər?
– Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh yaranması prosesinə Ərdoğanın hakimiyyətdə qalmasının kifayət qədər təsiri olacaq. Həmin sülhün Azərbaycanın şərtləri altında qəbul olunması ən vacib məsələlərdəndir. Azərbaycanın mövqelərinin zəifləməməsi baxımından Ərdoğanın yenidən dövlət başçısı seçilməsi həlledici amillərdən biridir. Çünki Rusiya bu prosesdə Qafqazda mövcudluğunu saxlamağa və öz planlarını həyata keçirməyə çalışır. Moskva Ermənistanı yalnız təkrar öz təsir dairəsində saxlamaq yox, ümumiyyətlə, bu ölkəni özünün hakim olduğu ittifaqa qatmaq istəyir. Və eyni zamanda başqa məsələlərdə də Azərbaycan üçün zərərli olan planları icra etməyə cəhd göstərir. O baxımdan Türkiyənin Azərbaycanla müttəfiqliyi Rusiyanın məkrli planlarının qarşısını alır. Necə ki, Avropanın, Qərbin də planlarına daxil idi ki, Ermənistanı gücləndirsin, hətta keçmiş Dağlıq Qarabağ ərazisini də İrəvanın idarəçiliyinə versinlər. O da baş tutmadıqdan sonra onlar Ermənistanın qarşısına Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıması şərtini qoyublar. Ermənistan da bunu qəbul edib. Yalnız Yuxarı Qarabağda yaşayan erməni əhalinin Azərbaycan dövlətinə tabe etdirilməsi məsələsi qalır. Təəssüf ki, Rusiya da, başqaları da bu amildən öz mənafeləri üçün yararlanmağa çalışır. Ancaq dediyim kimi, Ərdoğanın yenidən seçilməsi bu prosesdə həlledici gücü Azərbaycanın tərəfinə çəkir…
-Necə hesab edirsiz, Azərbaycan dövlətinin Xocalı, Xankəndi və digər ərazilərimizdə yurisdiksiyasını bərpa etməsi üçün Ərdoğanın lideri olduğu Türkiyədən bu dəfə də yetərli dəstək görə biləcəyikmi? Yəni Ərdoğanın Rusiya lideri Putinlə də yaxşı münasibətlərinin olduğunu nəzərə almaqla…
-Əlbəttə, bu prosesdə də Ərdoğanın önəmli rolu olacaq. Düzdü, burada Ərdoğanla yaxşı münasibətlərdə olan Putinin də öz maraqları var… Ancaq Putin rejimi Ukrayna ilə savaşda gücdən düşüb, artıq hərbi əməliyyatların Rusiya ərazisinə keçməsi onun mövqelərini xeyli zəiflədib. Ona görə də, zənnimcə, Xocalı, Xankəndi məsələlərində də Kreml çox israrlı olmayacaq. Çünki Rusiyanın özünə də hərbi strateji baxımdan Zəngəzur dəhlizinin açılması olduqca vacibdir. Və bu istiqamətdə Ermənistanı məcbur etmək üçün Qarabağ məsələsindən istifadə edə bilər. Ancaq eyni zamanda Moskva Güney Qafqaz regionundan çıxmamaq üçün də yollar axtarır. Yəni 10 noyabr bəyanatına əsasən “sülhməramlı”ların Azərbaycan ərazisindən çıxmasına iki ilə yaxın vaxt qalıb. Ona görə də bu çıxışın qarşısını almaq, yəni daha uzun müddət ərazidə qalmaq üçün də müxtəlif müqavimət ssenariləri hazırlanır… Məlumatlar var ki, Kremldən Qarabağdakı separatçı ermənilərə sülh prosesini ləngitmək üçün Azərbaycana müqaviməti gücləndirmək barədə göstəriş verilib…
-Belə fikirlər səslənir ki, Ərdoğanın Türkiyə hakimiyyətində varlığı guya Rusiyada Putin hakimiyyətinin də ömrünün uzanmasına şərait yaradan amillərdən biridir. Bu fikrə münasibətiniz necədir?
-Bunlar məntiqsiz və əsassız fikirlərdir. Rusiyadakı proseslər onsuz da oradakı daxili siyasətlə bağlıdır. Yəni bunun xarici siyasətlə elə bir əlaqəsi yoxdur, əsasən daxili proseslərlə əlaqəlidir…
-İyunun 1-də Kişinyovda baş tutacaq Avropa İttifaqı, Almaniya və Fransa liderlərinin moderatorluğuyla Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin növbəti görüşündən hansı nəticələri gözləyirsiz?
-Ermənistan tərəfi elan etdi ki, ortalıqda imzalanası bir sənəd yoxdur. Prinsiplər razılaşdırılsa da, konkret sənəd hazırlanmayıb. Ancaq ümid etmək olar ki, orada nəsə kiçik də olsa, bir irəliləyiş olacaqdır… Yəni prinsiplərin razılaşdırılması və Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün tanınmasının rəsmiləşməsi məsələsində irəliləyiş ola bilər. Bir də ki, Avropa tərəfləri də bu məsələ ilə bağlı öz konkret mövqelərini bildirə bilər… Təbii ki, Rusiya da bu ərəfədə yeni təxribatlar törətməyə çalışacaq…
