30İllik Həsrətin Sonu – Azərbaycanın Zəfər Salnaməsi
Hər bir xalqın tarixində sadəcə təqvim dəyişməsi deyil, tamamilə yeni bir era başladan, milli şüuru silkələyən və gələcəyi yenidən yazan anlar var. Azərbaycan üçün bu an, 2020-ci ilin payızında – 44 günlük Vətən Müharibəsi ilə başladı. Lakin bu Zəfər yalnız 44 günün nəticəsi deyildi; bu, 30 illik dözülməz bir həsrətin, beynəlxalq ədalətsizliyə qarşı yığılmış qəzəbin və bir millətin öz torpağına olan sonsuz sevgisinin coşqun təzahürü idi.2025-ci il, o Böyük Qələbənin beşinci ildönümüdür. Bu beş il ərzində biz təkcə tarixi zəfərin sevincini yaşamamışıq, həm də həmin Zəfərin toxumlarından cücərən tam suverenliyin (2023-cü il) və Böyük Qayıdış epopeyasının şahidi olmuşuq.Bu salnaməni yazarkən qürur və fəxarət hissləri bir-birinə qarışır.
Biz qətiyyətlə irəli addımlayan Ali Baş Komandanın sarsılmaz iradəsini, bir yumruğa çevrilmiş xalqımızın birliyini, hər daşı, hər qarışı uğrunda canından keçən Şəhidlərimizin müqəddəs ruhunu və o torpaqlara can atan Qazilərimizin rəşadətini xatırlayırıq. Onlar Vətən haqqını bərpa etdilər.Lakin Zəfər Salnaməsi tək qəhrəmanlıq səhifələrindən ibarət deyil. Onun ən dərin və emosional hissəsi 30 illik əzabın sona çatmasıdır. Bu gün bizi döyüş meydanında göstərilən şücaət qədər qürurlandıran, Vətən həsrətli insanların öz doğma ocaqlarına, tam təhlükəsiz və suveren Azərbaycan torpağına dinc qayıdışıdır. Onların göz yaşlarında həm itirilmiş illərin kədəri, həm də qayıdışın sonsuz sevinci yaşayır.Bu, 30 illik həsrət yükünü çiyinlərində gəzdirən bir xalqın Qətiyyət, Qürur və Qayıdış hekayəsidir.Zəfər Salnaməsinin mərkəzində dayanan Qələbə, tək bir anın deyil, illərlə formalaşan dörd əsas amilin – Qətiyyət, Rəşadət, Birlik və Fədakarlıq – sintezi idi. 44 günlük müharibənin hər anı bu amillərin sarsılmaz birliyini nümayiş etdirdi.Ən çətin və həlledici anda dövlətin başında duran Ali Baş Komandan İlham Əliyevin qətiyyəti Zəfərin açarı oldu. Uzun illər davam edən səmərəsiz danışıqlar prosesinin bitdiyini elan edərək, tarixi məsuliyyəti öz üzərinə götürdü. Onun “Dəmir Yumruq” siyasəti təkcə hərbi əməliyyatların simvolu deyil, həm də beynəlxalq tribunlarda Azərbaycanın haqq səsini ucaldan, işğalla barışmaz mövqeyini dəyişməyən siyasi iradənin ifadəsi idi. Qərarvermə anındakı bu qətiyyət, Ordunun döyüş ruhunu misilsiz dərəcədə yüksəltdi.Azərbaycan Ordusu 44 gün ərzində dünyaya yeni bir hərb sənəti dərsi verdi.
Müasir texnologiyalarla Silahlı Qüvvələrin ənənəvi döyüş ruhunu birləşdirən əsgər və zabitlərimizin rəşadəti hər qarış torpağı azad etməyə and içmişdi. Füzulinin, Cəbrayılın, Zəngilanın və ən başlıcası, Şuşanın azad edilməsi kimi əfsanəvi əməliyyatlar hərbi tarixə qızıl hərflərlə yazıldı. Bu, Ordumuzun Vətənə bağlılığının, döyüş peşəkarlığının və Ali Baş Komandana olan sarsılmaz inamının bariz göstəricisidir.Zəfərin mənəvi sütunu xalqın birliyi oldu. Həmin 44 gündə Azərbaycan xalqı bir yumruğa çevrildi. Ehtiyatda olan vətəndaşların könüllü şəkildə səfərbərlik məntəqələrinə axışması, ölkə daxilindəki məlumat müharibəsinə aktiv dəstək, diasporun beynəlxalq platformalarda haqq səsimizi yayması – bütün bunlar Dövlət-Xalq birliyinin tarixi zirvəsi idi. Bu birlik, hərbçilərimizin arxasında dayanan böyük güc və mənəvi dayaq oldu. Qələbənin ən ağrılı, lakin ən müqəddəs səhifəsi Şəhidlərimizin və Qazilərimizin fədakarlığıdır. Onlar Vətən sevgisini canlarından üstün tutaraq, 30 illik həsrətə son qoymaq üçün ölümə meydan oxudular. Şəhidlərimizin qanı Azərbaycanın suverenlik aktının ən uca imzasıdır. Qazilərimizin sağlamlıqlarını Vətən uğrunda qurban verməsi isə gələcək nəsillərə Vətən borcunun necə ödənilməsinin ən böyük örnəyidir. Bizim məsuliyyətimiz – onların əmanətini qorumaq və onların sayəsində azad olmuş torpaqları çiçəkləndirməkdir.Bu fundamental amillərin bir araya gəlməsi Azərbaycanı tarixi bir zəfərə daşıdı. Bu Zəfər, 2023-cü ildə baş verən və tam suverenliyin bərpasını təmin edən antiterror tədbirləri ilə tam bir dövrə bağlandı. 44 günlük Vətən Müharibəsi, hər nə qədər tarixi bir Qələbə olsa da, suverenlik prosesi 2023-cü ilin sentyabr ayında atılan qətiyyətli addımla – antiterror tədbirləri nəticəsində tamamlandı. Bu addım, Azərbaycanın öz ərazisindəki hər hansı bir separatçı struktura və ya qanunsuz hərbi birləşməyə dözməyəcəyini nümayiş etdirdi və Zəfərin məntiqi, hüquqi davamını təmin etdi.2020-ci ilin atəşkəsindən sonra bölgədə tam sülhün qurulması istiqamətindəki cəhdlər bəzi qüvvələr tərəfindən sabotaj edilməkdə idi. Beynəlxalq hüquqa zidd olaraq qalan qanunsuz hərbi birləşmələr, Azərbaycanın daxili işlərinə müdaxilə cəhdləri və infrastruktur layihələrinə yaradılan maneələr ölkənin təhlükəsizliyinə birbaşa təhdid idi. Azərbaycan, dəfələrlə sülhə çağırsa da, yaranmış vəziyyət milli maraqlara və beynəlxalq normalara tam zidd idi.Bu gərginliyin zirvəsi olaraq, 2023-cü ilin sentyabrında Azərbaycanın qısa müddətli antiterror tədbirləri başladı. Bu tədbirlər beynəlxalq hüquqa və milli qanunvericiliyə tam uyğun olaraq, birbaşa mülki əhalini hədəf almadan, yalnız qanunsuz hərbi obyektlərə qarşı yönəldilmişdi. Bu əməliyyatın nəticəsi tarixi əhəmiyyət daşıyır: separatçı rejim ləğv edildi və Azərbaycan dövləti öz beynəlxalq sərhədləri daxilində tam suverenliyini bərpa etdiyini bütün dünyaya elan etdi. Bu, 44 günlük müharibənin qoyduğu hərbi zəfər təməlinin üzərində qurulmuş siyasi və hüquqi Zəfər idi. Artıq Qarabağ məsələsi beynəlxalq münaqişə mövzusu olmaqdan çıxıb, Azərbaycanın daxili işinə çevrildi.Suverenliyin tam təmin olunması ilə 30 illik işğalın fəsli əbədi bağlandı. Bu, sadəcə torpaqların azad edilməsi yox, həm də illərlə mövcud olan bir ədalətsizliyin kökünün kəsilməsi demək idi. Şəhidlərimizin arzusu, Qazilərimizin fədakarlığı və həsrət çəkən insanların gözləntiləri ən yüksək səviyyədə gerçəkləşdi. Bu Qətiyyət nəticəsində bölgədə sülhün bərqərar olması üçün real zəmin yarandı. Azərbaycan regionda yeni reallıqlar yaratdı və beynəlxalq ictimaiyyəti bu reallıqları qəbul etməyə məcbur etdi. Bu, liderliyin uzaqgörənliyinin və dövlətçilik maraqlarının ən yüksək təzahürü idi. Zəfər Salnaməsinin hərbi səhifələri qürurla oxunsa da, onun ən humanist və emosional səhifəsi Böyük Qayıdış proqramıdır. Bu, sadəcə bir dövlət proqramı deyil, otuz il Vətən həsrəti ilə yaşamış insanların tarixə, kimliyə və öz ocaqlarına qayıdışının epopeyasıdır. 30 il əvvəl zorla çıxarıldıqları evlərinə, kəndlərinə geri dönən insanların hisslərini təsvir etmək üçün sözlər yetərli deyil. O illər ərzində hər bayramda, hər yığıncaqda qəlblərində daşıdıqları Qarabağ həsrəti, bu gün təhlükəsizlik və suverenlik zəmanəti altında sona çatır.Qayıdan hər bir sakinin gözlərində həm itirilmiş illərin ağrısı, həm də Zəfərin bəhrəsini dadmaq sevinci görünür. Bu, şəhidlərimizin müqəddəs arzularının gerçəkləşməsidir. Döyüş meydanındakı qəhrəmanlıq bizi necə qürurlandırırsa, bu gün hər bir vətəndaşın öz yurduna dinc, təhlükəsiz və qürurla qayıtması da bir o qədər böyük fəxarət hissi yaradır. Bu qayıdış, Azərbaycanın hərbi zəfərindən sonra qazandığı humanist qələbədir.Azad edilmiş ərazilərdə aparılan nəhəng quruculuq işləri Azərbaycanın iqtisadi qüdrətinin və gələcəyə inamının ən bariz göstəricisidir. Təkcə xarabalıqları deyil, illərlə unudulmuş bir bölgəni yenidən canlandırmaq missiyası yerinə yetirilir. Strateji yollar, tunellər və körpülər qısa müddətdə inşa edilərək bölgənin iqtisadi arteriyaları bərpa olunur. Füzuli Beynəlxalq Hava Limanı kimi layihələr Qarabağı dünyaya bağlayır. Zəngilanın “Ağıllı Kənd” layihəsindən tutmuş Füzuli və Cəbrayılın yenidən qurulmasına qədər, ən müasir şəhərsalma prinsipləri tətbiq edilir. Bərpa olunan enerji mənbələri və rəqəmsal infrastruktur Qarabağı XXI əsrin nümunəvi regionuna çevirir. İşğal dövründə dağıdılan məscidlər, abidələr və mədəniyyət ocaqları bərpa olunur. Şuşa şəhəri Azərbaycan mədəniyyətinin incisi kimi öz əzəmətini geri qaytarır.Bu quruculuq, hərbi Zəfərdən sonra gələn dinc yaradıcılığın təntənəsidir. Hər qoyulan təməl daşı, hər tikilən ev və məktəb – Şəhidlərin qanı ilə azad edilmiş torpaqların çiçəklənməsi üçün hər bir Azərbaycan vətəndaşının üzərinə düşən məsuliyyətin öhdəsindən şərəflə gəlməsidir.Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda yenidən doğulan həyat, həm 44 günlük Zəfərin möhkəmliyi, həm də dövlətin gələcəyə olan inamının ən canlı simvoludur. 2025-ci il, 44 günlük Zəfərin beşinci ildönümü, Azərbaycanın tarixi dövrəni tamamlamaq ərəfəsində olduğunu göstərir.
Biz, bu salnamə boyu – Ali Baş Komandanın qətiyyətindən Ordumuzun rəşadətinə, Şəhidlərimizin müqəddəs fədakarlığından tam suverenliyin bərpasına və Böyük Qayıdışın humanist qüruruna qədər – bütün mərhələləri izlədik.Bu prosesin son və ən fundamental addımı regional sülhün qurulmasıdır. Bütün hərbi və siyasi zəfərlərin yekun məqsədi – dinc gələcəyi təmin etməkdir. Bu mənada, 9 Avqust tarixində gözlənilən Sülh Müqaviləsinin paraflanması tarixi əhəmiyyət daşıyır. Bu sənəd, Qarabağın Azərbaycanın ayrılmaz hissəsi olduğu həqiqətini beynəlxalq hüquqi müstəvidə bir daha təsdiqləyərək, Cənubi Qafqazda yeni bir eranın başlanğıcını müəyyənləşdirəcəkdir.Azərbaycan, öz torpaqlarını işğaldan azad etməklə yalnız tarixi ədaləti bərpa etmədi, həm də bütün regiona sülh şəraitində yaşamağın mümkün olduğunu göstərdi. Böyük Qayıdış proqramı ilə yenidən qurulan kəndlər, qəsəbələr və şəhərlər gələcək sülhün və əməkdaşlığın infrastrukturudur.30 illik həsrətin sonu olan bu Zəfər Salnaməsi hər bir azərbaycanlı üçün milli özünəinamın, milli qürurun və dövlətçilik ideyasının təntənəsidir. Biz bu Zəfərin ruhunu – Qətiyyət, Birlik və Məsuliyyət hissini – qoruyaraq, bölgəmizdə dinc, firavan və təhlükəsiz gələcəyi inşa etməyə hazırıq. Zəfər – keçmişdə qalan bir hadisə deyil, gələcəyə aparan yolun möhkəm təməlidir. Bu təməl üzərində qurulan yeni Azərbaycan isə regionun sülh və inkişaf mərkəzinə çevriləcəkdir.Azərbaycanın Zəfər Salnaməsi başa çatdı. İndi regionun gələcək sülh salnaməsini yazmaq zamandır.
AMİP Sədrinin müavini
Afsəddin Nəbiyev
04.11.2025
